Πήραμε το «μονοπάτι της ζωής» και κατεβήκαμε προς την ακροποταμιά.
Ίσως χρειαζόταν μια εισαγωγή για την «εκπαίδευση έξω από τις αίθουσες ή τους ιμπρεσιονιστές ζωγράφους» ή κάτι για το βίντεο των Eames, που ξεκινά από την κλίμακα ενός πικνίκ, αλλά τελικά δεν είπα κάτι.
Κατάφερα μόνο να ψελλίσω πως: «Το θέμα της επίσκεψης δεν είναι ακριβώς νατουραλιστικό. Και, πως ίσως είναι περισσότερο σχετικό με τις αισθήσεις, τις μυρωδιές, το ρευματάκι του αέρα, τον ήχο των δέντρων, αλλά και πως το έδαφος στη φύση μπορεί να ιδωθεί σαν ένα σώμα σε άλλη κλίμακα...»
Απλά καθίσαμε.
Ανοίξαμε τα τετράδια-μπλοκ για να σκιτσάρουμε.
Μια κοπέλα άνοιξε ένα βιβλίο: «Θα προτιμούσα να μην». Προτιμούσε να κάνει κάτι άλλο. Ήταν η κοπέλα που στα μαθήματα εμφάνιζε εκείνες τις γραμμές που «δεν θέλουν να είναι απόλυτες», «τις διακεκομμένες γραμμές» και που είχε μια τεχνική να «σχηματίζει όρια ζωγραφίζοντας εκτός περιγραμμάτων», αυτό που λέμε «από το αρνητικό».
Οι υπόλοιποι κάπως ξεκινήσαμε.
Τι ειναι αυτή η χαρά του σχεδιάζω;
Μας κοίταξα λίγο από μακριά. Δεν είχαμε καβαλέτα. Δεν ήταν ένα συνηθισμένο πικνίκ.
Είχε και μια δυσκολία όλο αυτό το «μάθημα στην εξοχή», το «μη υποχρεωτικό», το «άνευ λόγου», το «δίχως θέμα».
Έχουν συχνά μια αμηχανία «οι αργίες». Όπως και οι στιγμές που η τέχνη προσπαθεί «να βρεί κάποιο καινούργιο νόημα», ή να ενεργεί «χωρίς νόημα», «γιατί έτσι».
Αλλά από την άλλη «πως θα φτιάξουμε ένα στόρυ χωρίς αιτία, αφορμή και προσχεδιασμένο σενάριο;» και άραγε «το αποτέλεσμα θα είναι τρέντυ»;
Ήρθαν στο νου εκείνες οι λέξεις του Χαβιέρ Σεγί: «μέσα από το σχέδιο φτιάχνεις τον εαυτό, εκεί συστήνεται η προσωπικότητα του υποκειμένου[individuation]». Πως το σχέδιο λειτουργεί σαν τον καθρέφτη, η δράση όπου καθένας μπορεί ελεύθερος να δοκιμάζει και να δοκιμάζεται.
Τι θα γινόταν αν έφτανε στα όρια του χαρτιού ή εκείνης της ελευθερίας του να «κινούμαι-χαράσσω» χωρίς σκέψη, του «και αν» και «γιατί όχι», μακριά από επικρίσεις και αγωνίες γυρω από το «μοιάζει;» και το «αρέσει;».
Τα ίχνη των γραμμών μας είχαν περισσότερο να κάνουν με τις αισθήσεις και όλα εκείνα τα ανείπωτα που προσπαθούν «όπως όπως» να «βγουν προς τα έξω» άτσαλα, ακατανόητα, μουτζουρωμένα αλλά και ανέμελα.
Όλα αυτά τα σημάδια στο χαρτί δεν μπορούν να ερμηνευτούν με κάποια ευθεία αντιστοίχιση. Δηλαδή μια γραμμή δεν αντιστοιχούσε απαραίτητα σε κάτι συγκεκριμένο.
Σε αυτούς τους χαραγμένους καθρέφτες, αυτό το αρνητικό αποτύπωμα, «εκεί έξω», «στον καθαρό αέρα», μακρυά από την αίθουσα, την πόλη και τους τύπους, τι κάναμε;
Όλοι κάτι έφτιαχναν, κάτι δοκίμαζαν.
Κάποια στιγμή βλέπω την Μαρία. Η Μαρία θα λέγαμε πως «ζωγραφίζει καλά», έχει εκπληκτικό ταλέντο στις αναπαραστάσεις. Συχνά έχω την εντύπωση πως η ελευθερία και οι «αναγνώσεις» των αφηρημένων σχεδίων την έχουν δυσκολέψει. Αλλά τι κάνει;
Την βλέπω να κλείνει το τετράδιο καλά καλά με τα δυο της χέρια. Μετά το ανοίγει και κοιτά τις σελίδες. Άλλο πάλι και τούτο. Συνεχίζω να κοιτώ. Την βλέπω γυρίζει τις σελίδες. Παίρνει το δοχείο με το χρώμα ρίχνει κάποιες σταγόνες στις σελίδες και ξανακλείνει το τετράδιο με τα δυο της χέρια. Περιμένει, το ανοίγει και παρατηρεί τις χαλκομανίες από χρωματιστές σταγόνες.
Ένα παιδί βρήκε ένα καβούρι, είπε πως παλιά το ποτάμι είχε πιο πολλά ψάρια, ακόμα και χέλια.
Μια κοπέλα έκανε στάμπες τις πατούσες του σκύλου της.
Οι πιο πολλοί συνέχιζαν τους πειραματισμούς που είχαν ήδη ξεκινήσει στο μάθημα.
Προσωπικά πιάστηκα με τα βράχια, τις γεωμετρίες τους, τις γεωλογικές δυνάμεις που τα θρυμμάτισαν.
Μας κοίταξα πάλι από μακριά.
Εκεί στα όρια πόλης και φυσικού, σε ένα φυσικό τοπίο πραγματικά ζηλευτώ, ένα μονοπάτι φτιαγμένο από μια αυτόνομη πρωτοβουλία, στο «μονοπάτι της ζωής», στο γύρισμα του ποταμού Κόσυνθου.
Άρχισα να αναρωτιέμαι για το φυσικό, για την τύχη να υπάρχει ένα τέτοιο κομμάτι φυσικού τοπίου δίπλα μας, για την εποχή μας -από το homogenocene στην anthropocene-, την κλιματική αλλαγή, τους ιπμπρεσιονιστές που ξεκίνησαν να απεικονίζουν το αεικίνητο, την ποικιλία, τη θέση μας απέναντι σε όλα αυτά.
Δεν ξέρω αν τα σχέδια αυτής της συνάντησης ήταν τα πιο όμορφα. Και τι θα πει όμορφα; Κανείς δεν είχε προσπαθήσει να μιμηθεί κάτι. Μα, επίσης, τι σημασία είχαν όλα αυτά;
Το πιο σημαντικό ήταν εκείνο το «εμείς».
Εμείς σχεδιάζοντας, «έξω από την αίθουσα», «εκ του φυσικού», φτιάχνοντας «τόπους συνάντησης», «παρατηρώντας», «νιώθοντας», «κατοικώντας την πόλη», αναζητώντας τη δική μας «συναισθηματική τοπογραφία».
κείμενο Ανθή Κοσμά για “Μάθημα Θεωρία της τέχνης και της αρχιτεκτονικής ΙΙ” με αφορμή την αργία του Αγίου Πνεύματος (2018)
πικνικ: σπουδαστές 3ου έτους ΤΑΜ ΔΠΘ (αφιερωμένο)