Melanies-hematomas//Μελανίες

Εκφράζουν τα σχέδια τα συναισθήματα μας; 
¿Expresan los dibujos nuestros sentimientos? Και αν ναι, πως; και σε ποιο βαθμό; Y si es así, ¿Cómo ? Y, ¿Hasta qué punto?

Αυτά δεν επικοινωνούν με λέξεις. Πως μπορούν οι γραμμές, οι φιγούρες και τα χρώματα να εγγυηθούν την μεταφορά, την καταγραφή και πόσο μάλλον τη σωστή μετάφραση των συναισθημάτων;

Ellos no comunican mediante las palabras. ¿Cómo pueden las líneas, las figuras y los colores garantizar la transferencia, la transcripción y, menos aún, una traducción correcta de nuestros sentimientos?

“Αφήνομαι στα χέρια χωρίς να προσπαθώ να ελέγξω τις κινήσεις και τις χειρονομίες τους, μόνο κατασκοπεύω τις αλλαγές τους”, λέει ο Javier Seguí.

“Dejarse llevar por las manos sin intentar controlar sus ademanes, sólo espiando sus vicisitudes”, dice Javier Seguí.

Καθώς τα χέρια κινούνται ελεύθερα, χωρίς μεσολαβητές, κριτές και κανόνες, χωρίς να αναζητούν να αναγνωρίσουν ή να αναγνωριστούν είναι μάλλον πιο κοντά σε εκείνο το σώμα που ξεφεύγει από τα όρια του δέρματος.

Mientras las manos se mueven libremente, sin mediadores, “jueces” y reglas, sin tratar de reconocer o ser reconocidos, parece que están más cerca de ese cuerpo que se escapa de los límites de la piel.

Καθώς “χορεύουν” ελεύθερα βρίσκονται πιο κοντά σε εκείνο το σώμα που νιώθει, ιδρώνει από αγωνία, κλαίει γιατί το άφησαν, χαμογελά γιατί το κοίταξαν, που ξεχνά το “έξω” και το πως φαίνεται.

Mientras “bailan” libremente, están más cerca al cuerpo ese que siente, suda por agonia, llora porque lo dejaron, sonríe porque lo miraron y olvida lo “fuera” y el “¿cómo se ve?”.

Πρόκειται περισσότερο για εκείνο το σώμα που πάντα με κάποιο τρόπο μας διαφεύγει. Αυτό που νιώθουμε παντού αλλά ποτέ δεν βλέπουμε ολόκληρο. Aυτό που κουβαλάμε καρτερικά μαζί μας και που τα όρια, το χρώμα, οι ορμόνες ή οι κληρονομημένες επιθυμίες του οποίου μας βασανίζουν.  [ Jean-Luc Nancy, 58 indicios sobre el cuerpo]

Se trata más de ese cuerpo que de alguna manera siempre se nos escapa. Aquello que sentimos en todas partes, pero nunca vemos en su conjunto. Aquello que llevamos con nosotros con tanta paciencia y cuyos límites, colores,  hormonas o deseos heredados nos torturan. [ Jean-Luc Nancy, 58 indicios sobre el cuerpo]

Είναι εκείνες οι στιγμές που το σώμα κάπως χάνει τον έλεγχο.

Son aquellos momentos donde el cuerpo pierde de alguna manera el control.  

Καθώς οι κινήσεις των χεριών δεν ορίζονται από την γραμματική, το συντακτικό, τις θέσεις των γραμμάτων στο πληκτρολόγιο, τις απαιτήσεις και τους στόχους που πρέπει να φτάσουν αρχίζουν και σχεδιάζουν πιο ελεύθερα.

Mientras los movimientos de las manos no están definidos por la gramática, la sintaxis, las posiciones de las letras en el teclado, los requisitos y los objetivos que deben alcanzar empiezan a trazar con más libertad.

Όπως συμβαίνει όταν τα χέρια ξεχνιούνται καθώς χαϊδεύουν ή γλιστρούν στο σώμα του άλλου. Κάπως έτσι, ανέμελα, αφήνονται και χαράσσουν γραμμές και πολύχρωμα σημάδια.

Como pasa cuando las manos se dejan llevar acariciando y deslizando al cuerpo del otro. De manera parecida, se dejan, un tanto descuidados, y trazan líneas y manchas de colores.

Κάπου εκεί στο αδιαμεσολάβητο, τη ροή, αλλά και στην ανάγκη και την επιθυμία εκείνο το σώμα καταφέρνει να βγει προς τα έξω.

Por allí, en el no intermediado, en el flujo, pero también, la necesidad y el deseo ese cuerpo consigue salir hacia fuera.

Καθώς τα χέρια μεταφέρουν γίνονται, σύμφωνα με τον Aby Warburg, “σεισμογράφοι του ανθρώπινου σώματος”. Συναισθηματογράφοι και τα ίχνη τους είναι ψυχογραφήματα, μικρά ανεξήγητα σημάδια συνδεδεμένα με εκείνο το σώμα που δεν διαγράφεται, που συνήθως δυσκολεύεται να εκφραστεί, που νιώθει, που ξεχειλίζει από συναισθήματα μα που δεν ξέρει πάντα πως να περιγράψει.

A medida que las manos transmiten, se hacen según Aby Warburg, “sismógrafos del cuerpo humano”  y sus emociones. Emocionográfos cuyas huellas son psicografías, pequeños signos inexplicables vinculados a ese cuerpo que siente  y desbordado de emociones que no sabe cómo describirlas.

“Ουσιαστικά τα σχέδια μας λειτουργούν σαν τον ορό της αλήθειας. Ασυνείδητα, και κατά συνέπεια αναπόφευκτα μαρτυρούν κάτι από ότι συμβαίνει μέσα μας”, έγραψε η Κατερίνα Σαββόγλου. Σαν μια  ειδική γλώσσα, ένα αλφάβητο συναισθηματικών σημείων για όλα  τα ανείπωτα, τα άρρητα, όσα δεν λέγονται, όσα δεν ομολογούμε.

“Básicamente nuestros dibujos actúan como el suero de la verdad. Inconscientemente, y por lo tanto, inevitablemente testifican algo de lo que está sucediendo dentro de nosotros “, dijo Katerina Savvoglou. Como un lenguaje especial, un alfabeto de signos emocionales para todo lo que no se puede contar, lo inefable, lo que nos asusta confesar.

“Εκείνη την ώρα είναι σαν μελωδίες που δεν μπορούν να συγκροτήσουν ούτε καν έναν αυτοσχεδιασμό. Ίσως όταν αυτό τελειώνει, τα πράγματα γίνονται πιο ξεκάθαρα”, συνέχισε.

“En ese momento son como melodías que ni siquiera pueden formar una improvisación. Quizás cuando el dibujar acaba, las cosas se vuelvan más claras”, continuó.

Αυτό το σχέδιο πραγματοποιήθηκε σε μια προσπάθεια να περιγραφεί μια βίαιη απώλεια. Αρχικά πήρε το όνομα “τοπολογίες της βίας” από το βιβλίο του κορεάτη Byung-Chul Han. Ο Han μιλά για μια βία που δεν είναι πια φυσική, που σχεδόν δεν ομολογείται αλλά ωστόσο ενσωματώνεται. Πρόκειται για αυτή τη βία που τόσο συχνά βιώνουμε στην εποχή μας, την εποχή του ανταγωνισμού, του δήθεν δικαίου, της ελεύθερης παγκοσμιοποιημένης αγοράς.

Este dibujo se realizó en el intento de describir una pérdida violenta. Inicialmente, se llamaba “topologías de la violencia” como el título del libro del coreano Byung-Chul Han quien habla de la violencia que no es física y que pocas veces se habla de ella. Esta violencia que a menudo sentimos e incorporamos silenciosamente en nuestros tiempos, tiempos de competencia, supuesta justicia, del mercado libre y global.

Όταν όμως, λίγο αργότερα, ο Αντώνης αποκάλεσε το σχέδιο “Μελανίες” τα σημάδια από σινική μελάνη των σχεδίων ταυτίστηκαν με τα σημάδια των τραυμάτων μελανού χρώματος στο ανθρώπινο δέρμα.

Sin embargo, cuando, más tarde, Antonis llamó el dibujo “hematomas” [melanies], que en griego también significa manchas de tinta negra, los signos de la tinta se identificaron con los de acumulación de sangre en la piel humana.

Οι μελανιές, που σε αυτή την περίπτωση ήταν εσωτερικές, από τα “έσω”,  με την βοήθεια  της μελάνης, μεταφέρθηκαν στο “χαρτί”-”προς τα έξω”.

Los hematomas que en este caso eran interiores y “desde dentro”, con la ayuda de la tinta, se “transportaron” “hacia fuera” al “papel”.

Οι λέξεις ήρθαν να ερμηνεύσουν και να αποκαλύψουν: Τα χτυπήματα ήταν πολλά, σε διαφορετικές στρώσεις, κάποια καλύφθηκαν από “πηχτό χρώμα”, άλλα πήραν την “μορφή λέξεων” και άλλα εμφανίστηκαν σαν “χαρακιές”.

Las palabras vinieron a interpretar y revelar: Los golpes eran muchos, en distintas capas, algunos se taparon de “color denso”, otros cogieron la “forma de letras” y otros de “cortes”.

Το σίγουρο είναι πως όλα αυτά τα σημάδια έχουν μια σχέση με τη βία που το σώμα βίωσε και δεν μπόρεσε να εκφράσει.

Lo cierto es que todos estos signos tienen una relación con la violencia que el cuerpo ha sufrido y no pudo expresar.

“Μην ξεχνάς ότι σε αγγίζω”, είπε. Και, δεν κατάλαβα αν το σχέδιο μίλησε, αν είπα τη φράση αυτή στο σώμα μου ή σε σένα που είδες αυτό το σχέδιο και ίσως και τις “μελανίες” μου.  

“No olvides que te estoy tocando”, dijo. Υ, no sé si el dibujo habló, si dirijí esta frase a mi cuerpo o a tí que viste este dibujo y tal vez viste mis “hematomas”.

Λες και το σχέδιο έλεγε: “μην ξεχνάς ότι μπορώ να σε αγγίξω ακόμα κι εκεί που πονάς. Εκεί, σ’ αυτά που τόσο καλά κρύβεις και που καθώς βγάζεις προς τα έξω, στο μοίρασμα, μπορείς να συγ-κινήσεις.

Como si el dibujo decía: “No te olvides que te puedo tocar incluso hasta donde te duele. En aquellos lugares que escondes y mientras sacas hacia afuera, al compartir, eres capaz de con-mover”.
Αφιερωμένο στον Διογένη Παπαδόπουλο και την Γιάννα Μιχαλάρη με αφορμή την συζήτησή μας γύρω από τα ανείπωτα και την έκφρασή τους.

Dedicado a Diogenis Papadopoulos y Gianna Michalari por nuestra conversación sobre lo indecible y sus expresiones.

Αναφορές-Referencias

Didi-Huberman, Georges. La imagen superviviente: historia del arte y tiempo de los fantasmas según Aby Warburg. Abada, 2009.

Nancy, Jean-Luc, and Daniel Alvaro. 58 indicios sobre el cuerpo: extensión del alma. La Cebra, 2007.

Seguí de la Riva, Javier. “Ser dibujo.” Madrid, Escuela Tcnica Superior de Arquitectura de Madrid (2010), p. 21.